به عنوان پدر و مادر یک نوجوان به احتمال زیاد جملاتی نظیر این را شنیده‌اید: «شما دارین زندگیمو خراب می‌کنین» یا «ازتون بدم میاد». این جملات شاید آن‌قدرها بد به نظر نرسند اما توجه داشته باشید که اگر با روانشناسی نوجوانان آشنا نباشیم و تغییرات مغزی آنها را که مسبب این انفجارهای رفتاری است نشناسیم ممکن است شاهد رفتارهای به مراتب بدتری از جانب آنها باشیم. اگر می‌خواهید از تغییرات روانی دوران نوجوانی بیشتر بدانید در این مقاله با ما همراه شوید تا با بررسی روانشناسی نوجوانان به دانش‌مان درباره‌ی چرایی رفتار آنها و واکنش‌مان به عنوان پدرومادر بیفزاییم.
به نوجوانان اعتماد کنید
بر اساس تحقیقات، برآورده کردن خواسته ها و انتظارت نوجوانان، در آینده می تواند سلامت روان و ذهن آنها را تامین کند. نخستین انتظاری که نوجوانان از والدین خود دارند این است که مورد اعتماد والدین شان باشند. با توجه به اینکه نوجوانان هنوز از لحاظ مغزی و روانی به رشد کامل نرسیده اند، گاهی تصمیمات و رفتارهای آنها هیجانی است و صحبت ها، مداخلات و پیشنهادهای والدین را نمی پذیرند؛ بنابراین احتمال اینکه آنها در این دوره اشتباهات زیادی بکنند هم بسیار است.
محرم اسرار نوجوانان باشید
دومین انتظار نوجوانان از والدین این است که آنها محرم اسرار فرزندان شان باشند؛ به طوری که فرزندان به راحتی بتوانند مشکلات شان را با والدین در میان بگذارند. به طور کلی نوجوانان از والدین شان انتظار دراند برای آنها گوش شنوا باشند و به جای سرزنش دائم آنان، درک شان کنند و مهمتر از همه اینکه اگر چیزی را به طور خصوصی به والدین خود می گویند، آنها راز نگهدار فرزندانشان باشند؛ در غیر این صورت، حتما اشخاص جایگزینی را پیدا می کنند که به احتمال زیاد این افراد از دوستان آنها هستند و البته در این مواقع مورد سرزنش والدین قرار می گیرند؛ چون پدر و مادرها نمی توانند علت صمیمیت و نزدیکی بیش از حد فرزندان شان را با دوستان خود درک کنند و با خود فکر می کنند چرا فرزندان شان به جای اینکه با آنها صحبت کنند، ترجیح می دهند با همسالان شان درد دل کنند؟جالب این است که در بهترین حالت، نوجوانان ترجیح می دهند معلم یا مشاور مدرسه را رازدار خود بدانند که متاسفانه چون اغلب شکاف زیادی بین والدین و فرآیند مشاوره وجود دارد، آنها تمایلی برای رفتن پیش مشاور ندارند و با توجه به اینکه خانواده ها هم در این حالت رازدار خوبی نیستند و نمی توانند اعتماد فرزندشان را جلب کنند، نوجوان به پنهان کاری رو می آورد و کم کم مشکلاتش را در خانواده مطرح نمی کند و والدین هم اغلب از این رفتار گله دارند.
برای اینکه والدین چنین مشکلی با فرزندان شان نداشته باشند، باید از سبک مستبدانه، اجبار و تحکم برای پذیرفتن قوانینی که در خانواده حاکم است دوری گزینند. انطعاف پذیری بیشتری داشته باشند و با در نظر گرفتن نیازهای نوجوان شان، فضای صمیمانه و دوستانه ای را در خانه به وجود بیاورند.
به نوجوان حق انتخاب دهید
گاهی والدین در تصمیم گیری های نوجوانان شان بیش از اندازه مداخله می کنند و در این خصوص به وی آزادی نمی دهند. به این ترتیب، نوجوان به صورتی تربیت می شود که نه مهارت های اجتماعی را یاد می گیرد و نه اعتماد به نفس لازم را برای حل مشکلاتش دارد؛ به همین دلیل به والدین توصیه می شود گاهی نوجوان را در تصمیم گیری هایش آزاد بگذارند.
گاهی هم والدین به نوجوان خود برچسب هایی مثل بزرگ و بالغ نشدن یا تشخیص ندادن راه درست از غلط می زنند و به همین سبب او نمی تواند حتی در بزرگسالی توانایی حل مسئله و برخورد صحیح با مشکلات را یاد بگیرد؛ در نتیجه صمیمیت و نگرش مثبت در رابطه والد و فرزند از بین می رود؛ پس لازم است والدین سعی کنند به تدریج فرزندشان را در تصمیم گیری هایی که خیلی مهم و سرنوشت ساز نیستند، آزاد بگذارند.
نوجوان نیازمند تایید و تشویق است
نوجوان در هر شرایطی به تایید، تشویق، علاقه و توجه والدینش نیاز دارد. اینکه همه ما دوست داریم در آینده کارمندان، فرزندان و همسران مسئولی داشته باشیم، امری بدیهی است ولی آیا تا به حال فکر کرده ایم که خودمان در قبال مسئولیت پذیری دیگران، چگونه باید رفتار کنیم؟
یادمان باشد کودکان و نوجوانان همانطور که والدین شان از آنها انتظار دارند مسئولیت پذیر باشند، آنها نیز متقابلا همین انتظار را از والدین خود دارند. یکی از مهمترین مسئولیت هایی که والدین در قبال نوجوانان دارند و موجب رضایت بیشتر آنان می شود، این است که مدام علاقه، عشق و نیز احساس تعلق، ارزشمندی و امنیت عاطفی را به نوجوان خود القا کنند. در واقع اگر خانواده ای بتواند این حس را به فرزند خود بدهد، بسیار با ارزش است چون بدین ترتیب احساس اطمینان و رضایتی که با جنبه سلامت روان در ارتباط است، در نوجوان به وجود می آید. ما اغلب در خانواده بیشتر از آنکه به رفتارهای مثبت افراد پاداش بدهیم، سعی می کنیم رفتارهای اشتباه را مورد انتقاد قرار دهیم.
والدین باید خودشان به گفته های شان عمل کنند
وقتی والدین، به عنوان الگو، چیزی را از فرزندان خود می خواهند، حتما باید خودشان هم به آن عمل کنند؛ یعنی وقتی نوجوان ببیند گفته های والدین با رفتارهای آنها در تعارض است، نمی تواند آن گفته ها را بپذیرد؛ مثلا اگر والدین از فرزندان خود می خواهند که مدیریت مالی داشته باشند و پول های شان را بیهوده خرج نکنند، حتما خودشان هم باید بتوانند این کار را به درستی انجام دهند یا اگر والدین می خواهند فرزندان شان به آنها احترام بگذارند، باید متقابلا خودشان هم احترام آنان را حفظ کنند.
شیوه تربیتی والدین باید با همدیگر هماهنگ باشد
یکی دیگر از مشکلاتی که باعث می شود نوجوانان به حرف های پدر و مادر خود بی توجهی کنند، این است که در رفتار والدین قاطعیت لازم وجود ندارد یا حرف و شیوه تربیتی والدین و درخواست های آنها از نوجوان با هم هماهنگ نیست؛ بدین ترتیب نوجوان نمی داند کدام رفتار صحیح است و چگونه باید عمل کند و به حرف کدام یک از والدینش گوش دهد؛ مثلا اگر یکی از والدین سهل گیر باشد و دیگری سختگیر، نوجوان واقعا سردرگم می ماند که چگونه باید عمل کند.
بدین صورت او احساس می کند در دنیای ناامنی زندگی می کند؛ زیرا در دنیای او رفتارها و پیامدهای ناشی از آن، روز به روز تغییر می کند؛ یعنی یک رفتار در یک روز پیامد خوب و در روز دیگر پیامد منفی و حتی مجازات دارد.
نکات قابل توجه والدین
توجه به چند عامل می تواند موجب حفظ بهداشت روانی نوجوانان شود:
– اینکه والدین همواره به نوجوان احترام بگذارند و دوستش داشته باشند؛ نه فقط زمانی که مطابق میل آنها رفتار می کند.
– والدین باید سعی کنند برای فرزند خود الگوی مناسبی باشند.
– پدر و مادر باید به فرزندشان کمک کنند تا وی مسائل مختلف را یاد بگیرد و سطح دانش و علم خود را بالا ببرد.
– همیشه باید قوانینی در خانه وجود داشته باشد تا نوجوان با انضباط بار بیاید.
– لازم است همه افراد در فضای خانواده مسئولیت پذیر باشند. فراموش نکنیم خانواده ها بیشترین تاثیر را بر فرزندان دارند، بنابراین باید خودشان خط مشی درستی داشته باشند و آن را در اختیار نوجوانان هم قرار دهند.
جمع آوری کننده مطالب: علی اکبرمحمدیان (مشاوره)
تایید کننده: حمیدرضا صاحب علم(معاونت فناوری)