در اين بروشور سعي بر اين است كه پس از آموزش روش صحيح مطالعه، دانش آموزان عزيز بتوانند از ابتداي سال تحصيلي، هدفمند و مؤثر به يادگيري دروس پرداخته و نتايج بهتري را از آن خود سازند. تاكنون روشهاي مختلفي جهت مطالعه كتاب هاي درسي توصيه شده است، يكي از بهترين روشهاي پيشنهادي روش (PQRST) است، كه يك تكنيك مفيد، موثر و سازمان يافته است. استفاده از اين روش، از آن جهت توصيه مي‌شود كه مي‌تواند، توانايي فراگيرنده را براي مطالعه، به خاطر سپاري و يادآوري مطالب درسي افزايش دهد.
مراحل روش PQRST
اين روش كه براساس حروف اول مراحل پنج‌گانه آن نام گذاري شده است، داراي مراحل زير است:
مرحله پيش‌خوانيPreview
اولين گام براي مطالعه يك كتاب درسي بررسي مقدماتي (مطالعه اجمالي) آن است، در اين مرحله، مطالب يك فصل براي دست‌يابي به يك ديد‌كلي درباره موضوعات و بخشهاي اصلي آن پيش‌خواني مي‌شود.
پيش‌خواني موجب درك بيشتر مطالب مي‌شود چون، طي مطالعه اجمالي و آگاهي كلي فرد از موضوع مورد مطالعه، اجزاء كتاب و ارتباط آن با يكديگر در نظر خواننده‌ي آن مفهوم بهتري پيدا مي‌كند.
مرحله پيش‌خواني شامل: خواندن عنوان فصل، خواندن سطحي مطالب يك فصل، تمركز و توجه روي عناوين بخشهاي اصلي و فرعي كتاب، نگاه‌گذار به تصاوير و مثال‌ها به ويژه خواندن دقيق بخش خلاصه آخر فصل است.
مرحله طرح سوال Question
پس از خاتمه مطالعه اجمالي يك بخش، در اين مرحله تعدادي از عناوين اصلي و فرعي، قسمتهاي مورد مطالعه به سوال تبديل مي‌شود.
در با در نظر گرفتن اين مسأله كه طرح سوال از محتواي درسي، حس كنجكاوي و انگيزه يادگيري را در خواننده كتاب افزايش مي‌دهد، اين امر باعث افزايش دقت و تمركز فكري و در نتيجه سرعت و سهولت يادگيري مي‌شود.
عقيده‌ي روان شناسان، عامل كنجكاوي موجب افزايش اشتهاي ذهن براي يادگيري بيشتر مي‌شود و در نتيجه چنانچه اطلاعات حاصله ناشي از پرسشهاي معيني باشد، به راحتي تركيب مي‌شود و بيش تر در حافظه باقي مي‌ماند.
مرحله خواندن Reading
پس از مطالعه اجمالي و طرح سوالات برانگيزنده از عناوين كتاب درسي، قدم بعدي خواندن عميق و دقيق محتواي درسي براي درك و فهم صحيح آن است.
در اين مرحله خواننده كتاب بايد تلاش كند تا درباره آن چه كه مي خواند فكر كند و آن را با آموخته‌هاي قبلي خود مرتبط سازد.
مرحله به خود پس دادن Self-Recitation
پس از خواندن دقيق مطالب، بايد تلاش كرد تا ايده‌هاي اصلي محتواي مورد مطالعه بدون مراجعه به كتاب و از حفظ يادآوري شود.
براي اين كار يادگيرنده مي‌تواند مطالب را ( با صداي بلند يا آهسته) به خود بازپس دهد.
بايد تلاش كرد تا به پرسشهاي مطرح شده در مرحله سوم پاسخ داده شود و در صورت عدم امكان پاسخ‌يابي براي آنها بازگشت مجدد به متن اصلي و تكرار خواندن ضروري است.
در صورتي كه قادر به بازگو كردن مطالب مطالعه شده در قالب كلمات و عبارات خود باشيم، مي‌توانيم ادعا كنيم كه آن مطالب را خوب ياد گرفته‌ايم.
با استفاده از تكنيك به خود پس دادن، فاصله‌هاي خالي اطلاعات و خلاء يادگيري افراد آشكار مي‌شود، و زمينه را براي سازماندهي مجدد مطالب در ذهن فراهم مي‌سازد.
به خود پس دادن، مرحله مرور و تكرار فعالانه مطالب درسي است كه اگر آن را به كار نبريم، فراگيري فعال نداريم و عليرغم تلاش و صرف وقت براي خواندن، در هنگام يادآوري مطالب به ويژه زمان امتحانات با مشكل مواجه مي‌شويم.
تكنيك به خود پس دادن يكي از اصول اوليه تثبيت اطلاعات در حافظه است و بايد زمان زيادي صرف مطالعه و از حفظ گفتن درس نمائيم.
مرحله آزمون Test
پس از پايان مراحل چهارگانه در يادگيري محتواي درسي، مي‌توان ميزان يادگيري‌هاي تحقيق يافته خود را ارزيابي كرد.
در اين مرحله درمي‌يابيم كه تا چه اندازه مطالب را خوب و عميق آموخته‌ايم و كدام قسمت‌ها را خوب نياموخته‌ايم تا به مطالعه جبراني بپردازيم.
درج سئوالات و تمرينات در پايان فصول كتاب به اين منظور است كه فرد در پايان مطالعه پس از ارزيابي خود، در صورت نياز مراحل قبلي را مجدداً ارزيابي كند.
نكته مهم
*يكي از دلايل بروز اضطراب امتحان عدم رعايت قواعد مراحل چهارم و پنجم است. يعني چون فراگيرنده، مطالب مطالعه شده را در ذهن خود سازماندهي نكرده و ميزان تسلط خود بر محتواي درسي را نمي‌داند. در نتيجه احساس اضطراب استرس و نگراني مي‌كند.
*نظر به سودمندي و كارآيي روش فوق به دانشجويان عزيز توصيه مي‌شود اصول و مراحل اين روش را در مطالعات درسي خود به كار گيرند.
*استفاده از اين روش در افزايش بازده يادگيري تأثيري قطعي دارد. اما مستلزم تمرين و تكرار است، و به صبر و حوصله و اراده قوي نيازمند است.
شيوه‌هاي مطالعه:
تنظيم برنامه
از آنجا كه به عنوان دانشجو كارهاي زيادي داريد، بهتر است براي فعاليتهاي روزمره خويش ( كار، تفريح، مطالعه، استراحت) برنامه‌هاي حساب شده‌اي داشته باشيد تا هر كاري را به موقع انجام دهيد.
داشتن برنامه مشخص مطالعه، نيروي تمركز حواس را زياد مي‌كند و مانع از انباشته شدن مطالب درسي را براي شب امتحان مي‌شود.
برنامه مطالعه خود را واقع بينانه طرح‌ريزي كنيد.
برنامه مطالعه را به شكلي طراحي كنيد كه در مقابل حوادث غيرقابل پيش‌بيني انعطاف‌پذير باشد.
براي يك زمان محدود برنامه‌ريزي زيادي نداشته باشيد.
مطالعه مطالب پيچيد‌ه‌تر را در ساعاتي كه كارآيي بيشتري داريد، انجام دهيد.
اوقات غير مولد خود را به كارهاي آسان‌تر اختصاص دهيد.
مطلب بسيار مشابه را با هم مطالعه نكنيد.
در برنامه مطالعه يك روز، دروس متفاوتي گنجانده شود.
به خود استراحت بدهيد (برنامه يادگيري فاصله‌اي به نسبت ياديگري فشرده بازده بهتري دارد.)
زمان مناسب مطالعه نبايد طولاني باشد 1 ساعت بيشتر نباشد.
هرگز مطالعه را به شب امتحان موكول نكنيد.
ضمن مطالعه فعال باشيد يادداشت برداري و خط كشيدن زير مطالب مهم موجب افزايش تمركز حواس مي‌شود.
پس از خاتمه كلاسها موارد آموزشي را مرور كنيد و به رفع ابهام‌هاي آن بپردازيد تا بازده يادگيري شما افزايش يابد.
تهیه کننده : مهندس حمیدرضا صاحب علم (معاون آموزشی)
تایید کننده: ایمان وثوقی فر (معاون اجرایی – فناوری)